فصل دوازدهم :ناپلئون و هنر
I - موسیقی
ناپلئون که می بایستی قاره ای را اداره کند نمی توانست وقت زیادی را به موسیقی اختصاص دهد؛ حتی تجسم اینکه وی ساکت وصامت در یکی از کنسرتهای تئاتر ـ فدو نشسته است به نظر دشوار می آید؛ با وجود این شنیدهایم که کنسرتهایی در تویلری داده می شد، و به ما اطمینان داده اند که از تکنوازیهای دوستانه ای که ژوزفین در آپارتمان خود ترتیب می داده لذت می برده است. در هر صورت، سباستین ارار و ایگناتس پلیل پیانوهای خوبی می ساختند، که در هر خانه ای از خانه های افراد طبقات بالا یکی از آنها وجود داشت. بسیاری از خانمها جلسات موسیقی دوستانه ای ترتیب می دادند که در آنها، به قول برادران گونکور، میهمانان جوانمردانه گوش می دادند، ولی بیشتر به مکالمات با روح علاقه داشتند. آلمانها با موسیقی بدون کلمات سرخوش بودند، و فرانسویها با کلمات بدون موسیقی می زیستند.
ناپلئون به اپرا بیشتر علاقه داشت تا به کنسرت. به ترانه و آواز توجهی نمی کرد، ولی از ظواهر سلطنت یکی هم آن بود که فرمانروا گاهگاه در اپرا شرکت کند، به تفکر بپردازد، و در معرض دید عموم قرار گیرد. وی تأسف می خورد که «پاریس دارای عمارتی برای اپرا نیست که در خور آن شهر باشد» شهری که پایتخت تمدن به شمار می آمد؛ پاریس مجبور شد آن قدر صبر کند تا برادرزاد ة ناپلئون1 و شارل گارنیه آن گوهر درخشان را که بالای خیابان اپراست بر پا دارند( 1861-1875). با وجود این، در دورة او صدها اپرا ساخته شد و بر روی صحنه آمد. اپرای خانم سفید پوش اثر فرانسوا – آدرین بوالدیو، استاد اپرا کمیک، طی چهل سال هزار بار اجرا شد. طبیعت ایتالیایی ناپلئون با اپراهای ایتالیایی مساعد بود که آهنگهایی شیرین و
1. ناپلئون سوم. ـ م.
موضوعاتی هیجان انگیز داشت. وی چون از آهنگهای جووانی پایزیلو لذت می برد او را دعوت کرد که به فرانسه بیاید و رهبری اپرای پاریس و کنسرواتور موسیقی را به عهده بگیرد. پایزیلوی شصت و پنجساله آمد (1802)، ولی تنها اپرایی که به نام پروزرپینا در پاریس رهبری کرد(1803) با استقبال اندکی روبرو شد؛ از این رو به آهنگهای مربوط به آیین قداس و موتت ها1 روی آورد، و در 1804 به ایتالیا بازگشت و در خدمت شنوندگان دمسازتری در آمد که درناپل، زیر نظر ژوزف بوناپارت و ژو آشم مورا، اداره می شد.
روابط ناپلئون با گاسپاروسپونتینی بهتر بود. این شخص در سال 1803 به پاریس آمد و مورد حمایت امپراطور واقع شد، چون توانست موضوعات تاریخی را چنان مورد استفاده قرار دهد که باعث افتخار امپراطوری جدید شود. مشهورترین اپرای اوتحت عنوان وستال2 بود؛ و چون نتوانستند بازیکنانی برای آن بیابند، ژوزفین وساطت کرد و اپرای مزبور بر روی صحنه آمد. تأثیر نمایان، عجیب، و پر سروصدای آن همراه با قصة عشق باعث شد که به صورت یکی از آثار موفق و پایدار در تاریخ اپرا در آید. هنگامی که حکومت ناپلئون سقوط کرد، سپونتینی آهنگی برای بازگشت سلسلة بوربون تصنیف کرد.
کروبینی که در طی انقلاب بر اپرای پاریس تسلط داشت، استیلای خود را در زمان ناپلئون ادامه داد؛ با وجود این، امپراطور موسیقی آوازدار و سبک را به نمایشهای با شکوهتر کروبینی ترجیح می داد، و پاداشی شایسته به او نداد. این آهنگساز دعوتی را که از وین دریافت داشته بود پذیرفت( ژوئیة 1805)، ولی ناپلئون آن شهر را در ماه نوامبر گرفت. هنگامی که کروبینی را دعوت کردند که در شب نشینی ناپلئون در قصر شونبرون رهبری ارکستر را به عهده بگیرد، کروبینی زیاد خشنود نشد. وی به پاریس بازگشت و در قصر پرنس دوشیمه مورد مهمان نوازی قرار گرفت – و این پرنس همان کسی است که خانم تالین را، به سبب ازدواج، به صورت پرنس دوشیمه در آورد. در بازگشت از الب ناپلئون با همة گرفتاریهایش وقت آن را پیدا کرد که کروبینی را شهسوار لژیون د/ اونور کند. ولی تنها در زمان لویی هجدهم بود که آن ایتالیایی غمگین مورد تقدیر و تجلیل شایسته قرار گرفت و به در آمد رضایتبخشی دست یافت. از 1821 تا 1841 به عنوان مدیر کنسرواتور موسیقی پاریس بر یک نسل کامل از آهنگسازان فرانسه تأثیر گذاشت. کروبینی در سال 1842 در سن هشتاد و دو سالگی در گذشت، و در آن دنیای رنگارنگ بی قیدو بند تقریباً فراموش شد.
<607.jpg>
آنتوان ـ ژان گرو: قسمتی از پردة ناپلئون بر پل در آرکوله. موزة لوور، پاریس
1. Motets ، آهنگهای چند صدایی که برای کتاب مقدس تهیه شده و در کلیسا خوانده می شود. ـ م.
2. La Vestale ، به معنی زن با عصمت یا راهبة وستا (الاهة خانواده) است. ـ م.